Hajdučija u Srbiji i Jugoslaviji: Vojni begunci

PëRMBLEDHJE

I tokom stvaranja države i tokom niza ratova kroz koje je prolazila najpre Srbija pa Kraljevina Jugoslavija, vojni begunci i dezerteri su bili ne samo naša realnost već i muka sa kojom je svaki zakon morao da se bori. Ali baš na tom kliskom terenu nisu se baš snalazili ni sa ove ni sa one strane zakona.
Sudeći prema izveštajima i objavama iz Policijskog glasnika tokom ratova a posebno u periodu između ratova vodila se neverovatna borba žandarma sa neformalnim naoružanim grupicama razbojnika obučenih u uniforme koji su ordinirali Srbijom ali i Jugoslsvijom. Naročito u pograničnim područjima.
I sam zakon je kumovao opštoj pometnji jer je ove begunce i bundžije zvanično nazivao hajducima, čak ih je i oglasavao hajducima i ubijao ukoliko se ne predaju u određenom roku kao hajduke, primenjujući praksu iz zakona iz 1905, godine za koji baš i nismo shvatili zašto se primenjivao na primer 1929. ili 1933. godine, kad je u međuvremenu krivični zakon menjan.
Ova policijska i zakonska praksa živela je sve do gotovo početka Drugog svetskog rata. I upravo u tom kontekstu i atmosferi opšte neobjašnjenosti sopstvenih odluka stanovništvu koje je u krajnjem i najviše bilo izloženo ovoj pojavi - nastale su priče o hajdučiji odbeglih vojnika naročito između Velikog i Drugog svetskog rata koje su preživele manje više na lokalnom nivou jer što se istorijskog pamćenja i obrade ove pojave kod nas tiče - ona ne postoji. Sve je spalo manje više na priču o mitu o Čarugi, Srbinu iz Hrvatske o kome se jedino sve zna.
Ostalima se istorija nije bavila sem po koji pasionirani istraživač zahvaljući kome se nešto da rekonstruisati i naravno ondašnje štampe koja verno dokumentuje ovaj fenomen čiji akteri su neretko podizali tiraž novinama. O vojnim beguncima i dezerterima u krajnjem i nije bilo uputno ni popularno a ni "patriotično" javno govoriti u opštoj atmosferi građenja mita "junačkog malog naroda sa Balkana" kojim smo na neki način sami sebi dizali moral u tim teškim ratnim i zlim vremenima kojima smo kao narod bili izloženi.