Wizja lokalna 1901

OPIS

Film historyczny, polityczny, 96 min, Polska 1980
Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon
Zdjęcia: Jerzy Zieliński
Muzyka: Zdzisław Szostak
Wyk. Tadeusz Łomnicki, Daniel Olbrychski, Jerzy Stuhr, Elżbieta Borysiak, Krzysztof
Kozłowski, Grzegorz Dobrzycki, Zygmunt Bielawski, Henryk Bista, Wiesław Drzewicz,
Zdzisław Wardejn, Andrzej Wasilewicz, Stanisław Igar i inni

Rekonstrukcja wydarzeń, które miały miejsce w roku 1901 we Wrześni, a do polskiej historii przeszły pod nazwą "strajku szkolnego". Kiedy w dwóch najwyższych klasach zakazano posługiwania się językiem polskim, dzieci solidarnie odmówiły odpowiadania i modlenia się po niemiecku. Zostały za to ukarane chłostą, gwałtownie protestujących rodziców aresztowano, kilkunastu z nich skazano na kary do 2 lat więzienia. Sprawa ta odbiła się głośnym echem w całej Polsce. Pisała o niej także prasa europejska.
Prawie osiemdziesiąt lat po wydarzeniach wrześnieńskich powrócił do nich Filip Bajon.
Ale skupił się bardziej na odtworzeniu nastroju tamtych wypadków. Sięgnął po niezwykle surowe środki wyrazu. Autor zdjęć Jerzy Zieliński podkreślał, że zamierzeniem było, "aby film angażował widza właśnie prostotą środków". Surowe wnętrza, czerwone mury domów, opustoszałe uliczki, dają wrażenie wszechobecnego chłodu. Natomiast postacie bohaterów, zarówno dzieci jak i dorosłych, pełne są wewnętrznego żaru, bije z nich niezłomność i głębokie zaangażowanie w sprawę, której podjęli się bronić. Wszystko to sprawia, że film przybrał bardziej poetycką niż paradokumentalną formułę.
Zdjęcia plenerowe wykonano w Gniewie - niewielkim miasteczku w województwie gdańskim.
Zachował się tam cały XIX - wieczny zespół architektoniczny. Dzisiejsza Września bowiem jest już zupełnie inna od tej z początku wieku. Z kolei zdjęcia atelierowe wykonano w łódzkiej
Wytwórni Filmów Fabularnych, zbudowano tam klasę szkolną na wzór tej, która znajduje się dziś w Muzeum Regionalnym we Wrześni.
Krytycy podkreślali, że Filip Bajon zrealizował film niezwykły i bardzo dojrzały. Uhonorowany został za to - Srebrnymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w roku
1980 oraz Nagrodą Dziennikarzy akredytowanych na tym festiwalu. Brązowe Lwy otrzymał także autor scenografii - Andrzej Kowalczyk.
Wiosna 1901 roku. Dzieci maszerują po dziedzińcu szkoły we Wrześni. Brakuje jednej z klas.
Okazuje się, że jej uczniowie odmówili zmówienia modlitwy w języku niemieckim, za karę zostali zamknięci w sali. Klasa Bronki, Antka i Kacpra postanawia przyłączyć się do protestu kolegów. Rektor szkoły Fedtke, inspektor Winter i inni nauczyciele zmuszają do odpowiedzi po niemiecku kilkoro dzieci, pozostali dalej milczą. W samo południe uczniowie zostają przyprowadzeni na szkolny korytarz, gdzie mają otrzymać chłostę. Wtedy do szkoły wdzierają się rodzice oburzeni znęcaniem się nad dziećmi. Żandarmi spisują ich nazwiska. Mijają dni, dzieci dalej odmawiają nauki w języku niemieckim. Kierownictwo szkoły naciska na rodziców, w wyniku tego kilkoro uczniów wraca do nauki. Inni udają się do starego wiatraka, wierząc, że ujrzą tam znak od Boga, który widzi ich cierpienia.