Zemsta

OPIS

Chociaż słynna sztuka Aleksandra hrabiego Fredry należy do najczęściej grywanych na polskich scenach, decyzja Andrzeja Wajdy o jej ekranizacji wywołała powszechne zaskoczenie, tym bardziej że istniała już jej filmowa wersja zrealizowana w 1957 r. przez Antoniego Bohdziewicza i Bohdana Korzeniewskiego. Do nakręcenia nowej wersji ostatecznie zdopingował reżysera kinowy sukces jego "Pana Tadeusza". W klasycznej sztuce Wajda dojrzał wciąż aktualną komedię o wadach narodowych Polaków, które w przeszłości wielokrotnie były przyczyną naszych narodowych klęsk, a i dziś nie sprzyjają budowaniu ładu i dobrobytu. Krytyczny impet ustąpił jednak miejsca dobrodusznej kpinie z arogancji i obłudy, pieniactwa i przekupności, zawiści i chciwości. Prawdziwą sensacją okazało się powierzenie roli Papkina samemu Romanowi Polańskiemu, któremu partnerują takie znakomitości jak Janusz Gajos (Cześnik) i Andrzej Seweryn (Rejent). Charakterystyczną rolę Dyndalskiego Wajda powierzył jednemu ze swych ulubionych aktorów, Danielowi Olbrychskiemu. Fredrowską "Zemstę" zainspirowała autentyczna historia trwającego niemal 30 lat sporu, jaki w XVII w. wiedli ze sobą dwaj współwłaściciele zamku w Odrzykoniu koło Krosna: Jan Skotnicki i Piotr Firlej. U Fredry opisane wydarzenia rozgrywają się prawdopodobnie, zdaniem historyków literatury, ok. roku 1815. Wajda natomiast umieścił akcję swojego filmu w XVIII w., uważając go za ciekawszy wizualnie i barwniejszy obyczajowo niż następne stulecie. Zdjęcia plenerowe kręcono głównie w zrujnowanym zamku w Ogrodzieńcu pod Olkuszem, który trzeba było przedtem poddać dość znacznym pracom konserwatorskim, by wyglądał na zamieszkany. Wnętrza wybudowano w WFDiF w Warszawie. Krytyka zgodnie chwaliła pomysł realizacji filmu zimą, co nadało całej opowieści nowy walor, pozwoliło w naturalny sposób stworzyć klimat tajemniczości i napięcia. Niestety, natura nie zawsze sprzyjała zamierzeniom filmowców, w niektórych ujęciach śnieg jest więc sztuczny. Cześnik Raptusiewicz mieszkający po sąsiedzku w tym samym zamku ze znienawidzonym Rejentem Milczkiem, pragnie ożenić się z ponętną wdówką, Podstoliną. Świadom niedoskonałości swej urody i braku ogłady towarzyskiej prosi wezwanego na pomoc Papkina, aby go z nią wyswatał. Kreujący się na pożeracza niewieścich serc Papkin sam jest zakochany w Klarze, bratanicy Cześnika, tymczasem ona kocha z wzajemnością Wacława, syna Rejenta. Jednak ani Cześnik, ani Rejent nie zamierzają się zgodzić na ten związek, a wzajemną niechęć podsyca spór o mur graniczny. Aby pomieszać szyki Cześnikowi, Rejent wpada na szatański pomysł ożenienia Wacława z Podstoliną.