Śmierć komiwojażera

OPIS

Volker Schloendorff wielokrotnie dał się poznać jako wytrawny adaptator literatury. Przeniósł na ekran m.in. dzieła Roberta Musila ("Niepokoje wychowanka Toerlessa"), Heinricha Boella ("Utracona cześć Katarzyny Blum"), Marguerite Yourcenar ("Łaska śmierci") czy Gunthera Grassa ("Blaszany bębenek"). Z wyczuciem i talentem dokonywał selekcji wątków, uwypuklając pewne znaczenia i przesłania, odciskając na adaptowanych dziełach piętno własnej indywidualności i stylu. Przystępując do telewizyjnej ekranizacji słynnej, uhonorowanej nagrodą Pulitzera sztuki Arthura Millera z 1949 r., reżyser postawił na jak najdalej posuniętą wierność pierwowzorowi, włącznie z zachowaniem teatralnej konwencji. Jego wersja "Śmierci komiwojażera" jest statyczna i wystylizowana, pozwoliło to jednak na wyeksponowanie dialogu i sztuki aktorskiej. A ta jest przedniej klasy: rolę tytułowego komiwojażera zagrał Dustin Hoffman, który jako Willy Loman odniósł wielki sukces na Broadwayu. Za swój telewizyjny występ otrzymał Złoty Glob i nagrodę Emmy. Nagrodę tę przyznano również Johnowi Malkovichowi - jego ekranowemu synowi Biffowi. W "Śmierci komiwojażera" Miller (a za nim Schloendorff) dokonuje wiwisekcji świętych mitów Ameryki: mitu self - made - mana, mitu kariery i sukcesu. Nadaje swej opowieści formę tragedii rodzinnej dziejącej się w Ameryce lat 50. Ale podczas gdy większość amerykańskich filmów, powieści i sztuk kultywuje pozytywny wariant mitologii sukcesu, Miller przedstawia jej posępny rewers. Willy Loman, wędrowny "salesman", jest przeświadczony, że można osiągnąć sukces dzięki konkurencyjności w działaniu, żywiołowemu optymizmowi i dobrej prezencji. Podobnie myśli jego żona, Linda, która świata nie widzi poza domem, mężem i dwoma synami: Happym i Biffem. Lomanowie są przekonani o ogromnym potencjale drzemiącym w ich potomkach, chociaż starszy, Happy, sprawia wrażenie niefrasobliwego trzpiota i podrywacza, a talenty Biffa są tak głęboko ukryte, że dotąd nie zdążyły się ujawnić. Obaj przekroczyli już trzydziestkę, ale jeszcze nie założyli rodzin, nie znaleźli dobrych posad. W rozmowach ojca z synami stale przewija się więc świetlany przykład wujka Bena, "prawdziwego człowieka sukcesu", który wzbogacił się w Afryce, czy studiującego kolegi z sąsiedztwa, Bernarda. Gdy po powrocie z kolejnej podróży handlowej 63 - letni Willy wydaje się jeszcze bardziej zmęczony niż zwykle, zatroskana Linda namawia jego ulubieńca, Biffa, do podjęcia pracy zarobkowej, a Willy'emu doradza, aby załatwił sobie stałe zajęcie w Nowym Jorku. Broniąc się przed poczuciem przegranej, Willy wspomina stare, dobre czasy i wciąż nie traci nadziei na odmianę losu. Z ufnością udaje się do dyrekcji. Niestety, szef firmy wykorzystuje jego prośbę o stałe zatrudnienie jako pretekst do zwolnienia go z pracy. Z kolei Biff nie jest nawet w stanie pomyślnie przebrnąć przez rozmowę kwalifikacyjną z pracodawcą. Przyszłość maluje się w coraz ciemniejszych barwach, stopniowo ulatują ojcowskie złudzenia co do synów. Kiedy obaj, zamiast spotkać się z ojcem na umówionym obiedzie w restauracji, przepuszczają pieniądze na mieście, Willy doznaje głębokiego wstrząsu. Po powrocie do domu, w burzliwej rodzinnej awanturze Biff zarzuca ojcu, że świadomie zamykał oczy na fakty, idealizując własne i synów szanse i możliwości. Rozczarowany do siebie, do firmy, która była dla niego całym światem, do synów, w których pokładał tyle nadziei, stary komiwojażer postanawia dokonać ostatniej w swym życiu udanej "transakcji", w której stawką będzie jego polisa na życie.