Danton

OPIS

"Wajda zrobił film świetny, a odtwórcy ról pierwszo - i drugoplanowych dobrze przysłużyli się temu pięknemu dziełu. Tym lepiej dla kina, lecz tym gorzej dla historii, gdyż im lepszy jest film, tym bardziej widzowi narzuca się jego historia. Lecz historia w tym filmie nie jest naszą" - twierdzili francuscy krytycy, historycy i politycy po paryskiej premierze "Dantona". "Film ten to zderzenie dwóch charakterów, dwóch wrażliwości w konkretnej sytuacji, ale cierpi na tym wymiar historyczny każdej z dwu postaci. Danton i Robespierre byli motorami rewolucji francuskiej, ale nie jest to w filmie ukazane. Danton chce wstrzymać terror, Robespierre uważa, że musi iść dalej, ale dlaczego? Filmowi brakuje całego historycznego tła: Konwentu podzielonego przez frakcje, kontrrewolucyjnego powstania w Wandei, południa w ogniu buntów, nacisku koalicji obcych u granic Francji. Z tego względu dzieło Wajdy jest mylące" - dodawali inni. Na długo przed realizacją filmu Andrzej Wajda podjął już jedną próbę adaptacji dramatu Stanisławy Przybyszewskiej "Sprawa Dantona". W 1975 r. wystawił sztukę w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Spektakl utrzymywał się na afiszu przez blisko pięć sezonów. Zarówno w tamtej inscenizacji, jak i w późniejszym filmie Wajda odszedł od swego zamiłowania do wizualnych efektów. Dramatyczne starcia polityczne przejawiają się głównie w dialogu, w dyskursie, w konfliktach racji, a nie gestów. Reżyser nie starał się o wyszukane ujęcia i zaskakujące rozwiązania inscenizacyjne, co nie znaczy, że filmowi brakuje widowiskowości i rozmachu. Udział francuskich koproducentów zapewnił Wajdzie swobodę finansową, ułatwił także dystrybucję filmu za granicą. Nagroda Louisa Delluca oraz Unifrance Film, a zwłaszcza Cezar za reżyserię podnosiły renomę dzieła. W czołówce filmu nazwiska francuskich gwiazd figurują obok nazwisk czołówych polskich aktorów. Obóz "dantonistów" tworzą odtwórcy francuscy z Gerardem Depardieu w roli tytułowej na czele, filmowi zwolennicy Robespierre'a (w tej roli Wojciech Pszoniak) to Polacy. Depardieu i Pszoniaka uhonorowano za ich kreacje nagrodami na MFF w Montrealu w 1983 r. Bardzo trudno o jednoznaczną opinię na temat osobowości tak złożonej jak Danton. Będąc ministrem, powiadał o sobie: "Co mnie obchodzi moja reputacja! Niech Francja będzie wolna, a moje imię napiętnowane". "Beztroska i chęć korzystania z życia - pisze prof. Jan Baszkiewicz, jeden z konsultantów filmu - wiodły Dantona do braku skrupułów". "To przez zamożność przywiązuje się człowieka do jego ojczyzny" - głosił w Konwencie. Skłonny do korupcji, był jednak przy tym szczerze oddany ojczyźnie i rewolucji. Dla Wajdy najważniejszy jest jednak wizerunek Dantona jako polityka, rzecznika pewnej koncepcji władzy, panowania nad krajem, który wyszedłszy od tych samych, co Robespierre, założeń i ideałów, dochodzi do zupełnie innych wniosków, skłania się ku innym metodom realizacji obranych celów.